29 kwietnia 2024 r. swoje setne urodziny obchodzi POLSKI ZŁOTY.
W 1918 r. na ziemiach polskich w obiegu znajdowało się kilka rodzajów waluty, w tym emisje dawnych państw zaborczych. Na południowym wschodzie kraju używano m.in. hrywien i karbowańców. W Galicji stosowano korony. Na terenach tzw. Ober-Ostu kursowały ruble, ostmarki i ostruble. Na terenach zaboru pruskiego środkiem płatniczym pozostawała marka niemiecka. Oprócz niej, m.in. na terenie Pomorza, w obiegu znajdował się pieniądz zastępczy, który funkcjonował zarówno w postaci banknotów jak i bilonu. Jego emitentem były władze miast lub landratury. Jako środek płatniczy banknoty markowe emitowane były jeszcze na początku 1920 r., czyli już po przejęciu ziem pomorskich przez administrację polską. W zbiorach chojnickiego Muzeum znajduje kilkanaście zastępczych banknotów o różnych nominałach oraz dwa nie posiadające oznaczenia wartości żetony. Charakterystyczną cechą zastępczego pieniądza metalowego z okresu Wielkiej Wojny była jego forma. Emitowany przez władze Chojnic bilon miał kształt ośmiokąta, natomiast jego powiatowy odpowiednik kwadratu. Z kolei banknoty, zapewne w celu redukcji kosztów, drukowane były jednostronnie.
W styczniu 1920 r. pełnoprawnym środkiem płatniczym na terenie Polski stała się marka polska, będąca pierwotnie walutą ustanowioną dla obszaru Królestwa Polskiego okupowanego przez Cesarstwo Niemieckie. Wprowadzenie w 1923 r. marki polskiej na Górnym Śląsku formalnie zakończyło unifikację pieniądza na ziemiach Rzeczypospolitej.
Potrzeby odradzającego się państwa były ogromne, a jednym ze sposobów pozyskiwania niezbędnych środków było wprowadzanie do obiegu dodatkowych emisji marek polskich. Ilość waluty będącej w obiegu wzrastała w gwałtownym tempie, co pogłębiało proces inflacji, która w 1923 r. przeszła w stadium hiperinflacji.
W grudniu 1923 r. na czele Rady Ministrów stanął Władysław Grabski, który jednocześnie objął funkcję ministra skarbu. Głównym celem nowego rządu było przeprowadzenie gruntownej reformy polskiego systemu finansowego. Jednym z najistotniejszych działań było utworzenie, działającego jako spółka akcyjna, Banku Polskiego, którego kluczowym zadaniem była emisja pieniądza i regulowanie jego obiegu.
Prace nad wprowadzeniem polskiej waluty prowadzone były już znacznie wcześniej. W 1919 r. wydano dekret o rozpoczęciu emisji pieniądza o nazwie „lech”. Ostatecznie jednak Sejm przyjął nazwę „złoty”, która odwoływała się do znanych z okresu staropolskiego jednostki obrachunkowej i monet.
Nowa, funkcjonująca do dzisiaj, waluta wprowadzona została do obiegu 29 kwietnia 1924 r. Złoty dzielił się na sto groszy. Jego wartość ustalono na ok. 0,29 g złota, co w konsekwencji zrównało polską walutę z frankiem szwajcarskim. Przy wymianie za złotówkę należało „zapłacić” 1 800 000 marek polskich. Obiegowe monety wybijane były w mennicach w Londynie, Paryżu, Filadelfii, Brukseli i Warszawie. Monety jednozłotowe wybijano ze srebra i niklu, do produkcji nominałów 2, 5 i 10 złotych stosowano srebro, a w 1925 r. na rynek trafiła złota moneta dziesięciozłotowa z wizerunkiem Bolesława Chrobrego. Ponadto w obiegu znajdowały się banknoty o nominałach 1, 2, 5, 10, 20, 50,100 i 500 złotych.
W pierwszych dniach maja chojnicki „Dziennik Pomorski” informował, że złotówki już „stosunkowo dość licznie” wykorzystywane są jako środek płatniczy. Początkowo pewne trudności sprawiało przeliczanie marek polskich na nową walutę, ale uważano to za zjawisko chwilowe. Żywo dyskutowana wśród mieszkańców Chojnic była kwestia stosowanego przelicznika, choć wszyscy byli zgodni, że „minister Grabski na tej zamianie nie straci. Zarabia na czem może”.
Marcin Synak
Bibliografia:
M. Kowalski, Ilustrowany katalog banknotów polskich 1794-1980, Warszawa 1981
Z. Landau, J. Tomaszewski, Gospodarka Polski międzywojennej, t. I, 1918-1923, Warszawa 1967
Z. Landau, J. Tomaszewski, Gospodarka Polski międzywojennej, t. II, 1924-1929, Warszawa 1971
A. Mikołajczyk, Leksykon numizmatyczny, Warszawa-Łódź 1994
