Czas powstania: 1742 - 1825

Materiał: stop miedzi (brąz lub mosiądz)

Technika: odlew cyzelowany

Wymiary: długość - 1,79 cm (z zawieszką – 2,55 cm); szerokość – 1,64 cm

Nr inw.: MCh/A – 401

            Medalik św. Benedykta pochodzi z grobu, który zarejestrowano w trakcie prac ziemnych prowadzonych w 2006 r., związanych z rewitalizacją najbliższego otoczenia bazyliki pod wezwaniem Ścięcia Świętego Jana Chrzciciela w Chojnicach. Prace archeologiczne odbywały się pod nadzorem mgr Katarzyny Stakun.

            Zabytek ma dyskoidalny kształt, z wypukłą częścią środkową, o rzucie elipsoidalnym. W górnej części znajduje się połączona z medalikiem zawieszka, której otwór umiejscowiony jest w płaszczyźnie prostopadłej do awersu i rewersu.

            Na awersie przedstawiono stojącego w lekkim kontrapoście św. Benedykta, odzianego w długą szatę zakonną z szerokimi rękawami. Jego głowa otoczona jest promienistym nimbem. Prawa dłoń Świętego trzyma krzyż, natomiast lewa przytrzymuje księgę zawierającą reguły zakonu. U dołu, po prawej stronie, widoczna jest mitra – symbol władzy opata, natomiast po lewej znajduje się siedzący ptak – kruk, z dziobem skierowanym w kierunku postaci. Nad mitrą widoczny jest napis CRUX (Krzyż), który rozpoczyna wyrażenie kontynuowane z lewej strony postaci - S·P·BEN (Sancti Patris Benedicti – Świętego Ojca Benedykta), a kończące się nad krukiem. Powierzchnia awersu przy krawędzi obwiedziona jest delikatnym, podwójnym profilem.

            Rewers zawiera znajdujący się po środku równoramienny krzyż z rozszerzającymi się zakończeniami ramion. Pionowe ramię pokryte jest znakami literowymi: C [S] [S] [M] L (Crux Sancta Sit Mihi Lux – Krzyż Świętego Niech Mi Będzie Światłem), natomiast poziome: N [D] [S] [M] D (Non Draco Sit Mihi Dux – Niech Mi Szatan Nie Będzie Przewodnikiem). W przestrzeni między ramionami krzyża znajdują się litery: C S P B (Crux Sancti Patris Benedicti - Krzyż Święty Ojca Benedykta). Krzyż wpisany jest w elipsę obwiedzioną delikatną ramką. Pomiędzy zewnętrzną krawędzią rewersu a częścią centralną, wydzielony jest pas wypełniony skrótami literowymi, zaczynającymi się pod zawieszką i biegnącymi dalej zgodnie z ruchem wskazówek zegara: IHS·V·R·S·N·S·M·[V]·[S]·M·Q·L·I·V·B· (Iesus Hominum Salvator, Vade Retro Satana, Numquam Suade Mihi Vana – Sunt Mala Quae Libas, Ipse Venena Bibas – Jezus Zbawca Ludzi, Idź Precz Szatanie, Nie Kuś Mnie Do Próżności – Złe Jest To, Co Podsuwasz, Sam Pij Truciznę).

            Medalikowi św. Benedykta przypisywano bardzo dużo właściwości, traktowano go jako amulet lub talizman. Miał mieć moc niemal magiczną, znalazł szerokie zastosowanie w obyczajowości ludowej. Działał m.in. przeciwko chorobom, nieszczęściom, pokusom, atakom diabelskim i siłom nieczystym, chronił przed skutkami trucizn, odwracał uroki, chronił zwierzęta, a nawet wodę w studni. Wkładany do grobu symbolizował św. Benedykta jako patrona dobrej śmierci.

P. W.

Literatura:

M. Kołyszko, Medalik świętego Benedykta z Chojnic, Baszta, t. 11, 2008, s. 31-39.

Medalik św. Benedykta, https://benedyktyni.pl/medalik-sw-benedykta/, dostęp: 02.01.2025.