Julian Rydzkowski (1891-1978), działacz społeczny, regionalista, założyciel i kustosz Muzeum Regionalnego w Chojnicach, badacz kultury ludowej

Julian Rydzkowski urodził się 13 lutego 1891 r. w Bydgoszczy. Był synem Augustyna Rydzkowskiego, pochodzącego z Cekcyna w Borach Tucholskich i Moniki z domu Sciesińskiej. Miał dwoje rodzeństwa, brata Romana i siostrę Zofię. Z wykształcenia był kupcem, ukończył zasadniczą szkołę handlową w Bydgoszczy oraz kurs dekoratorski w Berlinie.

Od 1912 r. związał się z Chojnicami. Przeżył w naszym mieście ponad 60 lat, tworząc swoimi dokonaniami i postawą legendę godną naśladowania. Żywiołem Rydzkowskiego była praca kulturalno-społeczna. Był jednym z głównych organizatorów polskości w Chojnicach. Założył w naszym mieście Towarzystwo Kupców. Zajmował się również dekoratorstwem. Jako prekursor reklamy uważał, że witryna jest wizytówką sklepu.

Pasją Rydzkowskiego były piesze wycieczki po regionie. Owocem takich ,,wypadów” było powstanie w Chojnicach Towarzystwa Krajoznawczego. Julian Rydzkowski był również autorem dwóch przewodników turystycznych po regionie chojnickim. W 1919 r. zainicjował powstanie Towarzystwa Śpiewu ,,Lutnia”. Doprowadził również do odprawiania mszy św. w języku polskim.

W dniu 5 sierpnia 1932 r. Julian Rydzkowski założył Muzeum Regionalne w Chojnicach ze stałą ekspozycją w domu W. J. Schreibera na rogu Rynku i ulicy Gdańskiej (dziś T. Kościuszki) pod patronatem Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Podczas II wojny światowej zbiory muzealne w większości uległy zniszczeniu. W 1960 r. reaktywowano Muzeum Regionalne w Chojnicach w ratuszu pod opieką Miejskiej Rady Narodowej. Od maja 1962 r. stałą siedzibą Muzeum została Brama Człuchowska.
Od 1966 r. prowadzenie Muzeum przejął Urząd Powiatowy w Chojnicach. Julian Rydzkowski do 1972 r. był honorowym kustoszem i kierownikiem Muzeum Regionalnego w naszym mieście. Wraz z młodzieżą z chojnickich szkół założył Koło Miłośników Muzeum. W 1975 r. podporządkowano Muzeum w Chojnicach Wojewodzie Bydgoskiemu. Od 1977 r. siedziba Muzeum powiększyła się o Basztę Wronią, a w następnych latach o kolejne baszty: Dom Szewski, Basztę Szewską, Basztę Kurza Stopa, Dom na Murach oraz oddziały: Oddział Budownictwa Regionalnego w Silnie i Oddział im. Albina Makowskiego.

W salce muzealnej obok szafy historycznej Pan Julian często organizował spotkania z dziećmi. Dziś moglibyśmy je nazwać lekcjami muzealnymi. W Muzeum uczył spostrzegawczości, podczas spotkania wyciągał z kieszeni ogromną, czerwoną chustę i jednym zamachem zawiązywał na niej węzeł. Dzieci były zachwycone tą sztuczką. Julian Rydzkowski był zwolennikiem Muzeum bez szyb, krat i barier.

W 1935 r. powołał do działania Towarzystwo Przyjaciół Chojnic i Okolicy. Był inicjatorem pierwszych ,,Dni Chojnic” w 1937 r. Przez wiele lat pracował również jako kierownik Wydziału Kultury w Chojnicach. Redagował i wydawał własnym wysiłkiem gazetki ,,Turysta w Chojnicach”. Miał świetny kontakt z dziećmi i młodzieżą. Uważał, że miejscem młodzieży jest świetlica, a nie ulica. Jako radny miejski zainicjował m.in. budowę amfiteatru i założenie Parku 1000-lecia. W Chojnickim Towarzystwie Kulturalnym był współzałożycielem wydawnictwa ,,Zeszyty Chojnickie”.

Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie w Gdańsku nadało Panu Julianowi szczególne wyróżnienie: Medal Stolema – kaszubskiego tytana. W 1958 r. otrzymał nagrodę wojewódzką I stopnia za twórczość i upowszechnianie kultury. Został również uhonorowany Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz wpisany do Honorowej Księgi Zasłużonych Obywateli Miasta Chojnic. Pomimo swoich licznych osiągnięć i nagród był bardzo skromnym człowiekiem. Nazywał siebie ,,szarakiem pomorskim”.
Będąc na emeryturze w swoim mieszkaniu na Placu Jagiellońskim 8, na 1 piętrze często spotykał się z ludźmi, którzy nie zapomnieli o nim i poszerzali w rozmowach swoją wiedzę o historii i regionie kaszubskim. Julian Rydzkowski zmarł 10 lipca 1978 r. w Chojnicach. Został pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu parafialnym. Napisał ,,za życia” tekst swojego ostatniego pożegnania: ,,Przeżyłem lat 87. Żegnam zatem wszystkich mi bliskich, życzliwych znajomych. Nim jednak mogiła wyrośnie na miejscu mego spoczynku, pragnę złożyć szczere i gorące podziękowania tym wszystkim, którzy gdzie i kiedykolwiek dobrym słowem, miłym uśmiechem lub przyjaznym gestem wyrazili mi swoją życzliwość. Szczere dzięki składam również za pamięć”.

Po śmierci Juliana Rydzkowskiego nadano jego imię nazwie jednej z chojnickich ulic, a także jednej ze szkół podstawowych w Chojnicach. 28 września 1980 r. Muzeum Regionalnemu w Chojnicach nadano imię Juliana Rydzkowskiego. Chojnickie Towarzystwo Kulturalne pożegnało Pana Juliana z poczuciem bolesnej straty: ,,Był bowiem człowiekiem, którego wieloletnia działalność prowadziła do zespolenia twórczych wysiłków na rzecz rozwoju kultury w regionie, będącej cząstką kultury narodowej. W domu, w którym mieszkał po wojnie, przy Placu Jagiellońskim wmurowano stosowną tablicę, a w Parku 1000-lecia ławeczkę z jego przedstawieniem.

Anna Depka Prądzyńska

Monika Jażdżewska

Więcej informacji o Julianie Rydzkowskim można uzyskać z następujących publikacji: Zbigniew Stromski, Pamięci godni. Chojnicki słownik biograficzny 1275-1980, Chojnice 1986 oraz Kazimierz Ostrowski, Poczet Zasłużonych Chojniczan, Słownik biograficzny XX wieku, Chojnice 2020.