Stanisław Sikorski (1855-1929), ziemianin, wybitny działacz gospodarczy i narodowy, czołowy przedstawiciel nurtu pracy organicznej, szambelan papieski, pierwszy polski starosta chojnicki po odzyskaniu niepodległości

Sikorscy herbu Cietrzew byli skoligaceni z wieloma rodami szlacheckimi i ziemiańskimi na Pomorzu. Stanisław urodził się 9 lutego 1855 roku w rodzinnej posiadłości w Wielkie Chełmy k. Brus, jako syn Stefana i Marii w d. Dekowskiej, właścicieli dóbr wielkochełmskich, na które składało się kilka folwarków, oraz majątków Tuchlino i Jeleńcz w powiecie kartuskim.

W latach 1864 – 1874 był uczniem gimnazjum w Chojnicach, a następnie na uczelniach niemieckich odbywał studia politechniczne, które zakończył w Berlinie egzaminem inżynierskim ze specjalnością budowniczego mostów. W 1881 r. w związku ze śmiercią brata Bolesława został wezwany do objęcia majątku rodzinnego. Wiosną 1883 r. po odbyciu praktyki rolniczej przejął zarząd dóbr Wielkie Chełmy, a kilka lat później w wyniku podziałów rodzinnych stał się ich właścicielem. W 1888 r. ożenił się z Anną Łyskowską, córką Ignacego z Mileszew pod Brodnicą, znanego także poza Pomorzem promotora pracy pozytywistycznej.

Stanisław Sikorski wprowadzał w swoim majątku nowoczesne metody gospodarowania. Był prekursorem postępu technicznego w rolnictwie. Dzięki dochodom i zyskom ze sprzedaży drewna mógł kupować kolejne majątki ziemskie. W 1896 r. udało mu się odkupić rodzinny majątek żony Mileszewy, rywalizując  przy tym z Komisją Kolonizacyjną. Z czasem Stanisław Sikorski stał się najzamożniejszym ziemianinem na Kaszubach, a w skali prowincji wszedł do grona 15 najbogatszych Polaków. W latach 1918 – 1920 zakupił kilka majątków od Niemców opuszczających Polskę.

W okresie zaboru pruskiego zaangażował się aktywnie w działalność społecznych instytucji gospodarczych. W 1883 r. został wybrany prezesem Rady Nadzorczej Banku Ludowego w Brusach. Wspólnie z księdzem Feliksem Boltem w 1898 r. zorganizował spółkę „Kupiec” (jego filie powstały w Śliwicach, Wielu, Zblewie i Starej Kiszewie), jako przeciwwagę dla kupiectwa żydowskiego i niemieckiego. W 1904 r. Sikorski wraz z Boltem założyli w Brusach kolejną spółkę akcyjną „Bazar”, której filie w kolejnych latach powstały w Skarszewach, Kartuzach, Bytowie, Pelplinie, Starogardzie i Kościerzynie. Ich działalność przyczyniła się w znacznym stopniu do powstania warstwy drobnomieszczańskiej na Pomorzu, jak również do rozwinięcia w Brusach silnego ośrodka gospodarczego.

Stanisław Sikorski wraz z małżonką Anną należeli do czołowych organizatorów życia społecznego i politycznego. W 1900 r. w powstałym Związku Ziemian pełnił on funkcje męża zaufania na obwód Kaszuby. Był członkiem wielu stowarzyszeń m. in.: Towarzystwa Naukowego w Toruniu, Kuratorium Towarzystwa Przyjaciół Kaszub w Sopocie, Towarzystwa Pomocy Naukowej dla Młodzieży Prus Zachodnich. Założył w Brusach Polsko – Katolickie Towarzystwo Ludowe, był również akcjonariuszem spółki wydawniczej „Pielgrzym” w Pelplinie.

Dzięki swoim osiągnięciom został wybrany w 1908 r. posłem na sejm pruski z okręgu lubawskiego, a w 1913 r. w Poznaniu wszedł do Rady Narodowej, najwyższej reprezentacji Polaków w Rzeszy Niemieckiej. Współpracował blisko z księdzem Franciszkiem Drapiewskim, proboszczem pierwszej reaktywowanej parafii w Swornegaciach. Z tytułu zasług dla Kościoła w 1913 r. Sikorski otrzymał tytuł szambelana honorowego papieża Piusa X. Wszedł w skład utworzonej 11 grudnia 1918 r. Powiatowej Rady Ludowej w Chojnicach. Jako działacz tejże reprezentacji ludności polskiej został mianowany 3 lipca 1919 r. delegatem przy landraturze chojnickiej w czasie przygotowań do objęcia władzy powiecie. 30 stycznia 1920 r. został mianowany komisarycznym starostą powiatu chojnickiego. Następnego dnia, 31 stycznia na Rynku w Chojnicach wraz z burmistrzem Alojzym Sobierajczykiem witał Wojsko Polskie przejmujące miasto i powiat w imieniu Rzeczypospolitej. W uznaniu zasług dla ojczyzny został w 1922 r. odznaczony orderem Polonia Restituta. Po ponad trzech latach służby urzędniczej 31 marca 1923 r. został zwolniony ze stanowiska starosty. Nadal udzielał się wraz z żoną Anną w wielu organizacjach społecznych i akcjach charytatywnych. Dom Sikorskich w Wielkich Chełmach był żywym ośrodkiem życia kulturalnego, odwiedzanym przez znane osobistości takie jak: generał Józef Haller, lider endecji Roman Dmowski, a nawet prezydent Stanisław Wojciechowski.

Stanisław Sikorski zmarł 29 czerwca 1929 r. i został pochowany w rodzinnym grobowcu przy kościele parafialnym w Brusach. Należał do wybitnego pokolenia polskiej inteligencji, które nie bało się stawić zdecydowanego oporu procesowi germanizacji. Jako wykształcony przedstawiciel ziemiaństwa poprzez działalność polityczną i gospodarczą kształtował tożsamość społeczną Polaków. Był zwolennikiem pracy organicznej, którą starał się realizować na wsi kaszubskiej. Postać Stanisława Sikorskiego, pierwszego polskiego starosty i wybitnego działacza niepodległościowego, została upamiętniona w formie tablicy w holu chojnickiego Starostwa Powiatowego.

Anna Depka Prądzyńska

Monika Jażdżewska

Więcej informacji o Stanisławie Sikorskim można uzyskać z następujących publikacji: ,,Pamięci godni. Chojnicki słownik biograficzny 1275 – 1980” Zbigniewa Stromskiego z 1986 r. oraz ,,Poczet zasłużonych Chojniczan. Słownik biograficzny XX wieku” Kazimierza Ostrowskiego z 2020 r.