Naczynie terra sigillata z Odrów

Naczynie terra sigillata z Odrów

wym.: wys. 9 cm, Ø wylewu 17, 6cm, Ø stopy 8 cm, wys. stopy 0,8 cm

Do piękniejszych i zarazem unikatowych zabytków archeologicznych odkrywanych na ziemiach polskich niewątpliwie należą, importowane z Imperium Rzymskiego, naczynia terra sigillata. W polskich warunkach ich znaleziska nie należą do najczęstszych, a już zupełną rzadkością są naczynia wyeksplorowane w całości.

Ta ceramika o delikatnych, cienkich ściankach i czerwonym połysku, zwana porcelaną Rzymian, była przed dwoma tysiącami lat wytwarzana w licznych pracowniach garncarskich na terenie Italii i prowincji, m.in. Palatynatu, Galii południowej, środkowej i wschodniej - często w położonej nad Renem miejscowości Rheinzabern – największym ośrodku produkcyjnym naczyń terra sigillata w północnej części Imperium Romanum.

 Naczynie, zachowane w całości, zostało odkryte w 1977 roku przez ekspedycję archeologiczną Uniwersytetu Łódzkiego, pod kierownictwem prof. Jerzego Kmiecińskiego, na cmentarzysku z kręgami kamiennymi w Odrach, użytkowanym przez Gotów od końca I w. n.e. do początku III w. n.e., w grobie nr 423. W zespole, oprócz terry, znajdowały się: ornamentowane naczynie z białej glinki, brązowa fibula i sprzączka do pasa, żelazne nity oraz kilka innych brązowych obiektów: fragment nieokreślonego przedmiotu, igła, fragmenty dwóch ostróg, końcówka zakończenia pasa i pinceta ze złączem ogniwkowym (pierścieniem zawieszenia).


Terra sigillata z Odrów jest świetnie zachowaną, głęboką, półkolistą misą typu Drag. 37 o pogrubiałej, profilowanej krawędzi. Naczynie zdobi reliefowa dekoracja medalionowa, w powtarzającym się układzie, skomponowana z elementów figuralnych - naprzemiennie umieszczonych postaci biegnącego łucznika i leżącej łani - i rozdzielający medaliony ornament roślinny – wici ze spiczastym listkiem - oraz dookolny motyw jajownika. Stopa pokrytego jasnoczerwoną polewą naczynia jest silnie wyodrębniona, doklejona, w środku pusta. Na ceramice, w polu dekoracji, zachował się napis: (B)ELSVSF(ecit) Jest to stempel imienny, garncarza Belsusa II pracującego w jednym z warsztatów w Rheinzabern. Działalność tej pracowni wiąże się z czasem panowania cesarza Kommodusa i Septymiusa Sewera (180 – 231 r. n.e.), a początek ogólnie określany jest od 170/178 roku n. e. Prawdopodobnie w Polsce nie są znane inne naczynia z sygnaturą Belsusa II.

Mis używano przede wszystkim jako zastawy stołowej, także do przygotowywania potraw lub do celów higienicznych – po skończonej uczcie, przynoszono w nich wodę, by biesiadnicy mogli sobie umyć ręce.

Znalezisko naczynia terra sigillata w Odrach oraz innych przedmiotów o proweniencji rzymskiej, np. szklanych kolii, dowodzi o istnieniu szerszej wymiany towarowej pomiędzy plemionami Gotów zamieszkującymi tereny dzisiejszych Odrów a kupcami z Imperium Romanum.