MCh/A-228
Wymiary:
Popielnica: wys. 27,5 cm, śred. wylewu 14 cm, śred. dna 10,5 cm, największa wydętość brzuśca 25 cm, grub. ścianki 1 cm
Pokrywa: wys. 6,5 cm, śred. 9,5 cm
Czas powstania: wczesna epoka żelaza V-III w. p. n. e, kultura pomorska

Popielnice pomorskie, zawierające prochy ludzkie, już od kilku wieków wzbudzają zainteresowanie. Zachwycają swą oryginalnością, atrakcyjną formą oraz swoistym przekazem kulturowym, jaki zawierają dzięki niezwykłej ornamentacji ich powierzchni (wizerunki twarzy, motywy figuralne, biżuteria, scenki rodzajowe, symbolika magiczna).

Stanowisko archeologiczne nr 2 w Leśnie kojarzy się przede wszystkim z wielbarskim cmentarzyskiem kurhanowym z kręgiem kamiennym, użytkowanym w okresie rzymskim przez przybyłych ze Skandynawii Gotów. Tymczasem w 1984 r. Ekspedycja Archeologiczna pod kierunkiem dr. Krzysztofa Walenty, obok pochówków wielbarskich, odkryła groby skrzynkowe i liczne skupiska ceramiki kultury pomorskiej. Stanowisko określono więc jako wielokulturowe. Prezentowaną popielnicę znaleziono w skrzyni skonstruowanej z obciosanych, płaskich kamieni (grób skrzynkowy nr 3).

Ludność kultury pomorskiej wyróżniała się sposobem chowania swoich zmarłych. Powszechnie stosowała ciałopalny obrządek pogrzebowy. Zwyczaj kremacji zwłok ludzkich można łączyć z kultem słońca, którego symbolem na ziemi był ogień, powszechnie obecny w obrzędowości dawnych społeczeństw. Wierzono, że paląc ciało uwalnia się duszę, która oczyszczona przez ogień osiąga wieczność i nieśmiertelność.

Popielnice twarzowe, nieznane w żadnej kulturze pradziejowej na terenach dzisiejszej Polski, typowe dla kultury pomorskiej, to gliniane naczynia, funkcjonalnie związane wyłącznie z obrządkiem pogrzebowym. Posiadają charakterystyczny kształt, z umieszczonym na szyjce wyobrażeniem twarzy ludzkiej – początkowo zindywidualizowanym, bardzo realistycznym (portret zmarłego), później znacznie uproszczonym, uwzględniającym tylko pewne, zaznaczone schematycznie elementy twarzy (brwi, nos, usta, uszy). Popielnicę zamykano czapkowatą pokrywą obrazującą nakrycie głowy, płaskim talerzem lub misą.

Popielnica twarzowa z Leśna - to smukłe, dwustożkowate naczynie z zaokrąglonym załomem brzuśca, z wyodrębnioną, cylindryczną szyjką, prostym wylewem i niewyodrębnioną krawędzią. Tuż pod krawędzią wymodelowano mały nos oraz schematycznie zaznaczono uszy z trzema otworkami, z tkwiącymi w nich resztkami skorodowanych kolczyków w kształcie kółek. W miejscu przejścia szyjki w brzusiec znajduje się plastyczny uskok. Popielnicę ozdobiono - poniżej uskoku wyryto 6 jodełek kończących się na największej wydętości brzuśca. Urna powyżej załomu jest gładzona, poniżej lekko chropowacona. Płaskie dno nie zostało zaznaczone. W popielnicy, oprócz przepalonych kości znajdowały się dwa żelazne, skorodowane kółka o średnicy ok. 6 cm, wykonane z drutu o okrągłym przekroju (0,5 cm). Urnę zamyka wygładzona pokrywa o płasko-kopulastym kształcie, wpuszczana, o wyodrębnionej, pogrubiałej krawędzi. Pokrywa posiada wysoką, cylindryczną kryzę., a w centralnej partii kolisty dołek obwiedziony linią rytą, od której rozchodzą się ozdobniki w formie trzech rytych jodełek. Barwa naczynia jest niejednolita - brązowo-żółto-pomarańczowo-szara.

Zwyczaj chowania zmarłych w popielnicach o antropomorficznych cechach znany był już w starożytnym Egipcie, Grecji, na terenie Azji Mniejszej. Jednak pojawienie się idei tej formy pochówku na Pomorzu Wschodnim może mieć bezpośredni związek z kanopami znanymi z południowej Europy – z ziem zamieszkałych przez Etrusków (dzisiejsza środkowa Italia). W pomorskich urnach twarzowych można się również doszukać pewnych analogii do, rozwijającej się w północnej części środkowych Niemiec, kultury urn domkowych.