Skarby ukryte w ziemi

Skarby ukryte w ziemi

W maju 2015 roku, decyzją Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku, do Muzeum Historyczno-Etnograficznego im. Juliana Rydzkowskiego w Chojnicach został przekazany zespół zabytków archeologicznych wykonanych z brązu. Obiekty zostały odkryte przypadkowo w listopadzie 2014 roku, na polu ornym w Charzykowach, gm. Chojnice przez Michała Marciniaka, który o swoim znalezisku poinformował gdańskiego konserwatora oraz chojnickie muzeum. Depozyt obejmuje bogatą kombinację atrybutów końskich, męskich, żeńskich, złomu oraz narzędzi. Takie zestawienie przedmiotów w skarbach jest dość rzadkie. Wg znawców tematu, zespołów o takim zestawie zabytków, pomijając złom, jest na terenie Polski ok. 20, w tym ok. 14 pochodzi z Pomorza. Skarb z Charzyków archeologicznie łączony jest z kulturą łużycką i datowany na V okres epoki brązu (V OEB, 900 – 700 lat p.n.e.).

Właśnie problematyce skarbów została poświęcona nowa archeologiczna wystawa zatytułowana „Skarby ukryte w ziemi. Łużycki skarb z Charzyków w świetle kolekcji brązów na Pomorzu”. W zamyśle ekspozycji jest szeroka prezentacja unikatowego charzykowskiego depozytu z brązu, zawierającego 32 elementy – wyjątkowe ze względu na ich bogactwo, przeznaczenie i kunsztowne wykonanie. Obok stosunkowo często występujących w skarbach siekierek tulejkowatych z uszkiem, zespół zawiera dłutko, ornamentowany grot oszczepu, trybowane okucie, złom w formie pręta brązowego fragmenty zapinki typu Spindlersfeld, a także zupełnie niespotykane na terenie ziemi chojnickiej elementy rzędu końskiego i zaprzęgu - guzy, ogniwka, ażurowe okucia, ażurowe ozdoby naczółka lub nachrapnika czy brzękadła będące częścią wędzidła. Zespoły takie przede wszystkim znane są z terenu Wielkopolski, Śląska, Ziemi Lubuskiej, Pomorza Zachodniego. Niektóre elementy charzykowskiego depozytu, jak ażurowe ozdoby ogłowia czy tulejkowate, trybowane okucie (zachowane we fragmentach) mają charakter unikatowy. 

Zabytki z Charzyków zostały wykonane z dużą starannością i znajomością odlewniczego fachu, bowiem wielkiej precyzji oraz artyzmu wymagało dekorowanie niewielkich powierzchni tulejki grotu czy szpili (element zapinki) za pomocą, również brązowego, dłutka. Uwagę przykuwa dekorowana plastycznymi motywami siekierka czy precyzyjnie wykonane ażurowe okucia.

Ze względu na zły stan zachowania depozyt został poddany konserwacji w specjalistycznej pracowni Instytutu Archeologii UMK w Toruniu, gdzie zabytki zabezpieczono przed dalszą destrukcją oraz przywrócono im dawny blask. Proces ten można prześledzić na wystawie dzięki prezentacji multimedialnej. Pokazy obejmują również ciekawą problematykę fenomenu skarbów oraz garniturów uprzęży końskiej w depozytach, a także tajniki warsztatu twórców tych niezwykłych artefaktów. Na stoisku multimedialnym nie zabrakło też gier o tematyce archeologicznej dla dzieci. 

Na ekspozycji, dla pełniejszego przybliżenia problematyki odkryć brązowych skarbów łużyckich na Pomorzu, przedstawiliśmy również inne pomorskie depozyty o dużym potencjale poznawczym, zawierające analogiczne lub podobne do charzykowskich przedmioty brązowe bądź przykuwające uwagę swoim bogactwem, kunsztem wykonania oraz różnorodnością zawartych w nich elementów. Prezentowane skarby pochodzą ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie, Muzeum w Koszalinie, Muzeum Okręgowego w Pile oraz Muzeum Okręgowego w Toruniu oraz własnych. 

Uzupełnienie wystawy stanowi krótka prezentacja na temat niektórych dziedzin z życia twórców, użytkowników i właścicieli brązowych artefaktów zawartych w skarbach, czyli ludności kultury łużyckiej, na przykładzie mieszkańców grodu w Biskupinie.