drzeworyt
Autor: Włodzimierz Ostoja-Lniski
Czas powstania: 2018 r.
Wymiary wraz z ramką: wys. 37,5 cm, szer. 24 cm
Odbitka drzeworytnicza, dzieło współczesnego artysty, wzorowane na XVIII i XIX-wiecznych drzeworytach ludowych i rycinach dewocyjnych. Została zakupiona do zbiorów Muzeum Historyczno – Etnograficznego im. Juliana Rydzkowskiego w Chojnicach bezpośrednio z rąk autora, jako kontynuacja muzealnej kolekcji dzieł autorstwa Włodzimierza Ostoja-Lniskiego, liczącej obecnie 134 obiekty, do których należą również rzeźby, płaskorzeźby, malarstwo na szkle, inne drzeworyty czarno-białe oraz podkolorowane. Jest częścią serii przedstawiającej archaniołów, w skład której wchodzą również drzeworyty „Zwiastowanie” oraz „św. Rafał”, a która została stworzona w 2018 roku, z inspiracji aniołami w twórczości Józefa Chełmowskiego i brała udział w I. Konkursie Sztuki Ludowej im. J. Chełmowskiego współorganizowanego przez Muzeum Zachodniokaszubskie w Bytowie i Gminę Brusy.
Matryca została odbita na białym kartonie za pomocą czarnej farby. Przedstawia archanioła Michała odnoszącego zwycięstwo nad szatanem przedstawionym alegorycznie pod postacią węża. Centralnie umieszczono postać świętego archanioła z włosami do ramion i nimbem otaczającym głowę, ubranego w tunikę z krzyżem na piersiach i długie buty, w dłoni dzierżącego włócznię zakończoną krzyżem, której ostrzem archanioł przebija wijącego się u jego stóp węża. Boki drzeworytu zapełniają pokaźne anielskie skrzydła. Cała scena została ujęta w prostokąt ograniczający drzeworyt, w którego dolnej części wydzielono miejsce z podpisem „ŚW. MICHAŁ”, w którym litera Ś widnieje w odbiciu lustrzanym. Pod odbitym wzorem autor naniósł ołówkiem nr odbitki, swój podpis oraz rok wykonania drzeworytu, ponadto praca została ujęta w czarne passe-partout i oprawiona pod szkłem w drewnianą ramkę.
Drzeworyty tworzono rysując na gładzonej desce wzór, który następnie żłobiono pozostawiając wypukłymi miejsca mające tworzyć odbity wzór. Uzyskiwano w ten sposób matrycę, którą malowano czarną bądź brunatną farbą i wielokrotnie powielano odciskając wzór na papierze. Największą popularność drzeworytu na ziemiach polskich datuje się na przełom XVIII i XIX wieku. Drzeworytnicy ludowi wywodzili się z miejskich mistrzów cechowych, których działalność zaczęła rozwijać się już w XIV w., jako pierwsza forma graficzna, a po osiągnięciu kresu popularności przeniosła się na wieś i do małych miast, ustępując miejsca miedziorytowi. Odbitki drzeworytnicze sprzedawane były na jarmarkach oraz w miejscach pątniczych i rozprowadzane wśród ludu przez zakony w ramach propagandy religijnej. Przedstawiały „prawdziwe wizerunki” obrazów cudownych, najczęściej Matki Boskiej, oraz cały kanon świętych, których przedstawieniami chłopi dekorowali ściany izb. Na Kaszubach drzeworyty rozpowszechniły się przede wszystkim w charakterystycznym dla tego terenu towarzystwie kolorowego i bogato zdobionego motywami roślinnymi tła, malowanego na szkle ramki dookoła drzeworytu.
M.Cz.
Bibliografia:
Błachowski A., Malarstwo na szkle i drzeworyty ludowe, w: W. Szkulmowska (red.), Sztuka ludowa Kaszubów. Przeszłość i teraźniejszość, Kujawsko-pomorskie Towarzystwo Kulturalne, Bydgoszcz 1995.
Kunczyńska-Iracka A., Grafika, w: Pietraszkowa E., Iracka A., Prokopek M. (red.), Sztuka ludowa w Polsce, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 1988.
Przeździecka M., Sekret rzeźbionych klocków, „Ziemia” 1957, nr 10.
Skoczylas Wł., Drzeworyt ludowy w Polsce, Drukarnia Naukowa Towarzystwa Wydawniczego, Warszawa 1934.