Wojna jugurtyńska – dzieło Gajusza Salustiusza Kryspusa

tytuł – Bellum Iugurthinum

autor – Gajusz Salustiusz Kryspus (łac. Caius Sallustius Crispus)

opracował – Artur Rapaport

wydawnictwo – Książnica-Atlas

miejsce i rok wydania – Lwów - Warszawa 1925

nr inw. MCh/B/1478/M

Wydawnictwo Książnica-Atlas w okresie II Rzeczypospolitej było jednym z najważniejszych polskich wydawnictw szkolnych i naukowych. Działało we Lwowie i Wrocławiu. Specjalizowało się w publikowaniu podręczników szkolnych, encyklopedii i opracowań kartograficznych. W 1938 roku na światowej wystawie paryskiej wydawnictwo otrzymało nagrodę za całokształt prac wydawniczych.

Wśród sporej ilości przedwojennych podręczników szkolnych z kolekcji Albina Makowskiego, które przechowywane są w zbiorach bibliotecznych Muzeum, znajduje się dzieło Gajusza Salustiusza Kryspusa wydane w 1925 roku w Zjednoczonych Zakładach Kartograficznych i Wydawniczych Książnica-Atlas. Do użytku w szkołach gimnazjalnych zostało opracowane przez Artura Rapaporta.

Autor dzieła - Gajusz Salustiusz Kryspus (łac. Caius Sallustius Crispus) – polityk i historyk rzymski - żył w I wieku p.n.e. Urodził się w sabińskim mieście Amiternum, znajdującym się na północny wschód od Rzymu, dzisiaj zwanym San Vittorino. Jako młodzieniec został wysłany na nauki do Rzymu, gdzie potem rozwijał karierę polityczną jako zwolennik stronnictwa popularów i Cezara. W ciągu swojego życia napisał trzy dzieła: monografię o sprzysiężeniu Katyliny De coniuratione Catilinae, opracowanie wojny z Jugurtą, królem Numidii, Bellum Jugurthinum, a także zbiór dziejów lat 78-67 p.n.e. zatytułowane Historiarum libri V. Dzieło to zachowało się fragmentarycznie i prawdopodobnie kontynuację pracy przerwała przedwczesna śmierć autora w 35 r. p.n.e. Salustiusz spotkał się z powszechnym uznaniem, czytany był przez wielu, a w Polsce znany był już za czasów dynastii Piastów.

Bellum Iugurthinum jest to monografia wydana około 41/40 r. p.n.e. Autor opisuje w niej przebieg wojny jugurtyńskiej (lata 111-105 p.n.e.) między Rzymem a Numidią, zakończonej zwycięstwem Rzymu. Narracja jest typowa dla historiografii hellenistycznej, po charakterystycznym wstępie łączącym opowieść z historią Rzymu, Salustiusz opowiada o wydarzeniach jednocześnie przeplatając je dygresjami, dając odbiorcy przerwę na refleksję, a także służąc jako pokaz retoryki i osądów historycznych. Opis wojny po czasie staje się opisem rywalizacji stronnictw (optymatów i popularów), rozstrzygniętym przez Gajusza Mariusza, który przy pomocy Lucjusza Korneliusza Sulli, kończy wojnę, tym samym osłabiając znaczenie optymatów. Dalsze losy Jugurty jak i samej Numidii są w dziele pominięte.

Sandra Kerszk, A. U.