Nr inw.: MCh/E-223
Czas powstania: pocz. XX w.
Materiał: drewno, metal
Wym.: wys. 95 cm, szer. 58 cm, gł. 58 cm

Przyrząd drewniany produkcji stolarskiej, w postaci profilowanej, rozwidlonej deseczki osadzonej w stojaku zaopatrzonym w uchwyty ułatwiające utrzymanie równowagi oraz umieszczoną w połowie stojaka ruchomą część służącą do zaparcia o nią stopy.

Obuwie było na Kaszubach bardzo ważnym elementem garderoby. Na jego podstawie określano pozycję społeczną posiadacza, nowe i wypolerowane buty były też nieodzownym elementem każdego uroczystego stroju. Kaszubscy mężczyźni nosili przede wszystkim tzw. skorznie, czyli buty z cholewami. Ich wysokość była różna: od 16-18 cm w przypadku obuwia gburskiego, przez trochę dłuższe buty noszone przez rolników, aż po takie sięgające „po sam pas” – noszone przez rybaków morskich.

Zdjęcie bardzo wysokich butów bywało kłopotliwe, mogło wymagać pomocy drugiej osoby. Aby uprościć tę czynność i wykonać ją samodzielnie, do zdejmowania skorzni używano specjalnych przyrządów. Przedmiot służący do zdejmowania nazywano na różne sposoby, na Kaszubach zazwyczaj mówiono na niego wyzuwacz, piesek czy parobek, jednak w innych częściach Polski miewał on też inne nazwy – na przykład pachołek, czy sobaczka. Zazwyczaj przybierał formę rozwidlonej deseczki opartej spadziście na dwóch nóżkach, istniały jednak też bardziej skomplikowane składane formy kieszonkowe, egzemplarze z żeliwa przybierające ozdobne kształty oraz, jak w przypadku naszego zabytku- wyzuwacze stanowiące element wystroju wnętrza kaszubskiej chaty, przybierające dużą formę stojaka z rączkami, umożliwiającego zdjęcie butów na stojąco i ułatwiającego utrzymanie przy tym równowagi.

M.Cz.

Literatura:
J. Kobus, Nazwy dawnego drewnianego przyrządu do zdejmowania butów z cholewami 30 lat po „Atlasie języka i kultury ludowej Wielkopolski” (na przykładach wybranych wsi wielkopolskich), Slavia occidentalis, nr 72/1 (2015).
R. Kukier, Kaszubi Bytowscy. Zarys monografii etnograficznej, Gdynia 1968.
B. Stelmachowska, Strój kaszubski, Atlas Polskich Strojów Ludowych, red. T. Seweryn,
t. 22, cz. I Pomorze, z. 2, Wrocław 1959.