„Zabory” – pismo Towarzystwa Miłośników Chojnic i Okolicy

Myśl utworzenia Towarzystwa Miłośników Chojnic i Okolicy (TMChiO) zrodziła się podczas spotkania regionalistów 12 XII 1934 r. Towarzystwo ukonstytuowało się 27 II 1935 r. Prezesem zarządu został dr Jan Paweł Łukowicz, wiceprezesem – sędzia Jan Karnowski. Funkcję sekretarza pełnił nauczyciel historii w Państwowym Gimnazjum Klasycznym – Bogumił Hoffmann, skarbnikiem został kustosz Muzeum Regionalnego - Julian Rydzkowski, a członkiem zarządu – burmistrz Chojnic Zdzisław Hanula.

Do celów statutowych Towarzystwa należało badanie przeszłości Pomorza, a w szczególności miasta Chojnic oraz budzenie zainteresowania tym zagadnieniem wśród społeczeństwa. Cele te miały być realizowane poprzez zbieranie materiałów bibliotecznych, archiwalnych i muzealnych, organizowanie dyskusji, odczytów, wystaw, zjazdów i wycieczek krajoznawczych oraz poprzez działalność wydawniczą, która polegała głównie na wydawaniu czasopisma regionalnego Zabory – dodatku do Dziennika Pomorskiego i Ludu Pomorskiego.

Pismo ukazywało się w latach 1935-1939. Przez dwa lata wychodziło jako miesięcznik, później jako kwartalnik. W roku 1937 oraz w roku 1938 wydano po cztery numery, a jeden numer ukazał się w 1939 r. Zabory drukowano w Chojnicach przy ulicy Człuchowskiej 13 w drukarni Dziennika Pomorskiego należącej do Juliusza Władysława Schreibera. Nazwa czasopisma związana była z historycznym mianem ziem powiatu chojnickiego, leżących między rzekami Brdą i Wdą. Na łamach pisma publikowano artykuły dotyczące ziemi zaborskiej, lokalnych tradycji, literatury regionalnej. W artykule Na drogę otwierającym pierwszy numer pisma Bogumił Hoffmann podkreślił, iż Dodatek regionalny (…) wypełni pewną lukę w ruchu regionalnym kulturalno-oświatowym na Pomorzu. Ruch ten zogniskowany w ośrodkach jak Toruń, Gdańsk, Gdynia, słabiej objawiał się dotąd w południowo zachodniej części Pomorza. Chojnice, więc tak ze względu na swoje położenie na zachodniej rubieży kraju, jak i ze względu na swoją przeszłość historyczną, winny odegrać w ruchu takim rolę ważną. Hoffmann wyjaśnił również nazwę Zabory: Zabory – Zaborszczyzna, Ziemia Zaborska – to prastara nazwa znacznej części powiatu chojnickiego.

Celem zaś i zadaniem tego pisma regionalnego miało być poznanie rodzimej kultury, historii miasta i regionu, szerzenie wiedzy o regionie, rozbudzanie umiłowania przeszłości historycznej miasta, okolicy, zabytków, uroku krajobrazów i kultury ludowej. Zabory zawierały artykuły naukowe i popularnonaukowe o tematyce historycznej lub etnograficznej oraz kronikę kulturalną, w której umieszczano sprawozdania z działalności Towarzystwa Miłośników Chojnic i Okolicy oraz chojnickiego oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego oraz informacje etnograficzne dotyczące życia kulturalnego Kaszub i Zaborów.

Wysoki poziom tekstów oraz różnorodność w zakresie promowania problematyki regionalnej sprawiły, że Zabory cieszyły się dużym zainteresowaniem czytelników, zyskały miano wizytówki międzywojennych Chojnic. Na łamach Zaborów umieszczano artykuły związane z historią miasta i regionu, np. teksty o Bractwie Strzeleckim w Chojnicach, historii Brus i Leśna, Zakładzie św. Boromeusza i Państwowym Gimnazjum Klasycznym. Przedstawiano sylwetki zasłużonych dla regionu działaczy. Jeden numer poświęcony został ks. Bolesławowi Makowskiemu.

Z Zaborami współpracowało stałe grono regionalistów. Najaktywniejszym był Jan Karnowski, który zamieszczał liczne artykuły, rozprawy, przyczynki historyczne i literackie. Wśród stałych współpracowników pisma byli nauczyciele – Helena i Bogumił Hoffmannowie, dyrektor Miejskiego Gimnazjum Żeńskiego - Maria Matysikowa, kustosz chojnickiego Muzeum - Julian Rydzkowski, ks. Leon Pryba, kierownik szkoły powszechnej - Czesław Wycech, działacz harcerski i początkujący dziennikarz – Edward Poppek.

Artykuły publikowane w Zaborach do dziś stanowią ogromne, niepodważalne źródło wiedzy o historii i kulturze południowych Kaszub.

Wszystkie numery Zaborów znajdują się w zbiorach Biblioteki Muzealnej, obecnie trwają prace związane z digitalizacją czasopisma. Po ich zakończeniu Zabory będą dostępne w bazie Kujawsko-Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej oraz na stronie Muzeum.

Anna Urbańska

Bibliografia:

Grabowska N., „Zabory” - organ prasowy Towarzystwa Miłośników Chojnic i Okolicy, „Zeszyty Chojnickie” 2011, nr 26, s. 80-85

Ostrowski K., Towarzystwo Miłośników Chojnic i Okolicy i czasopismo „Zabory”, „Bazuny” 1984, nr 10, s. 5-11