https://bydgoszcz.tvp.pl/69885295/-torun-pamiatkowa-tablica-doktor-marceli-lukowicz

Razem z dostojnym gronem organizatorów z radością informujemy i zapraszamy do udziału w uroczystości odsłonięcia tablicy upamiętniającej osobę urodzonego w Chojnicach Marcelego Łukowicza (1889 –1979), pochodzącego z pomorskiego rodu Sirwind-Łukowiczów herbu Newlin.
Jego działalność zawodowa i społeczna miała miejsce nie tylko w Polsce, ale także w Niemczech i na Ukrainie. Wychowanie rodzinne stało się dla Marcelego prawdziwą szkołą patriotyzmu i lojalności wobec
ojczyzny. W czasie nauki w gimnazjum w Chojnicach wstąpił do Tajnego Koła Filomatów Pomorskich, skupiającego młodzież sprzeciwiającą się germanizacji i cenzurze kultury polskiej. Z powodu podejrzenia o ukrywanie zakazanych książek Marceli został zmuszony do opuszczenia gimnazjum i maturę zdał w Ostródzie, ale podczas studiów w Monachium wstąpił do polskiego koła studenckiego „Vistula”, którego członkowie zjednoczyli się wokół idei niepodległości Polski.
Później wraz z braćmi Janem i Tadeuszem wstąpił do tajnej organizacji wojskowej „Wyzwolenie Pomorza” – jednej z tych, które powstały w celu odrodzenia polskiej państwowości. Był współorganizatorem i członkiem Gwardii Cywilnej RP, w jej szeregi wstąpił po wkroczeniu wojsk polskich do Chojnic 29 stycznia 1920 r. Uczestniczył w tworzeniu Czerwonego Krzyża oraz w jednej z dużych akcji społecznych pod hasłem „Ratujmy dzieci”, podczas której zbierano fundusze dla dzieci, które stały się ofiarami wojny.
W 1921 r. Marceli Łukowicz skierowany został jako lekarz garnizonowy do Torunia.
Niezwykle istotne było doświadczenie działalności Marcelego Łukowicza w sferze wojskowej: jako lekarza wojskowego w czasie I wojny światowej, jako uczestnika działalności Ligi Morskiej i Rzecznej, Związku Weteranów Powstań Narodowych 1914 – 1919, oraz związane z tą sferą doświadczenie kierowania sekcją balonową Aeroklubu Pomorskiego. W 1929 r. dr. Łukowicz został wybrany do rady nadzorczej czasopisma „Dzień Pomorza”, a w 1933 r. – do Rady Miasta Torunia, był też członkiem Miejskiego Komitetu Zdrowia Rady Miasta Torunia. Dwa lata później objął kolejne stanowisko z wyboru – delegata Wojewódzkiego Kolegium Wyborczego. Jego niezmienną miłością była historia i kultura Pomorza. Zgromadził ogromną bibliotekę i dużą liczbę zabytków kultury materialnej i duchowej Pomorza.
Zamierzał skatalogować swoje zbiory biblioteczne. Dołączył również do działalności Towarzystwa Naukowego w Toruniu, został członkiem prezydium Rady Zrzeszeń Naukowych, Artystycznych i Kulturalnych Ziemi Pomorskiej, władz Konfraterni Artystów w Toruniu, aktywnie wspierał artystów.
Z chwilą wybuchu II wojny światowej Marceli Łukowicz został ponownie zmobilizowany do wojska i otrzymał zadanie zorganizowania szpitala polowego. We trakcie działań wojennych wraz ze szpitalem dotarł do Warszawy, Włodzimierza Wołyńskiego i wreszcie do Lwowa. Przebywał tam przez 6 lat. Pracował jako lekarz i kierował instytutem dermatologicznym. Podczas pobytu we Lwowie utrzymywał kontakt z wybitnymi ukraińskimi і polskimi osobami świeckimi i duchownymi, otrzymał od galicyjskiego zakonnika ormiańskiego, kapłana obrządków łacińskiego i ormiańskiego Dionizego Kajetanowicza jego książkę z odręczną dedykacją. Dr. Łukowicz wrócił do Torunia dopiero w maju 1946 r. Po powrocie do ojczyzny Marceli Łukowicz pracował w toruńskiej służbie zdrowia, w szczególności w Obwodowej Przychodni Lekarskiej Polskich Kolei Państwowych, a także jako lekarz szkolny. Nadal angażował się w działalność społeczną i zbierał zabytki regionu. Hojnie przekazywał cenne książki i dokumenty ze swoich zbiorów bibliotekom i muzeom. W grudniu 1956 r. Marceli Łukowicz został jednym z organizatorów Związku Miłośników Kaszub „Stanica”, był członkiem zarządu, ławnikiem, członkiem sądu „koleżeńskiego”. Współpracował ze Zrzeszeniem Kaszubsko-Pomorskim, wszedł nawet w skład jego władz. Z okazji 50-lecia Jego pracy medycznej 1963 r. nadano Mu tytuł członka honorowego Polskiego Towarzystwa Lekarskiego. Mieczysław Bielski pisał o Nim: „Był to człowiek, którego imię na zawsze powinno wpisać się w życie Torunia i regionu”.
Uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej odbędzie się o godzinie 14:00, na ul. św. Katarzyny 10, przy kamienicy, w której Marceli Łukowicz żył i pracował.
Dalsza cześć uroczystości odbędzie się w Muzeum Twierdzy Toruń (Oddział Muzeum Okręgowego w Toruniu, ul. Wały Gen. Sikorskiego 23/25), gdzie prezentowana jest wystawa „Marceli Łukowicz (1889-1979): doktor medycyny, lekarz wojskowy, działacz społeczny, polski patriota”.
Wystawa dokumentalna jest wynikiem współpracy ukraińskich i polskich naukowców i archiwistów, przykładem efektywnej interakcji między archiwum państwowym a właścicielem unikatowej rodzinnej kolekcji archiwalnej. Wystawa objęta jest honorowym patronatem Prezydenta Miasta Torunia Michała Zaleskiego, Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych Pawła Pietrzyka oraz Szefa Służby Archiwów Państwowych Ukrainy Anatolija Chromowa. Kuratorami wystawy są zastępca dyrektora Instytutu Historii i Archiwistyki Wydziału Historycznego UMK dr. hab., prof. UMK Maciej Krotofil i Przewodniczący Towarzystwa Naukowego Historii Dyplomacji i Stosunków Międzynarodowych, prof. Irena Matiasz.
Konsultantami wystawy byli wnuk Marcelego Łukowicza, architekt Paweł Łukowicz, dyrektor Archiwum Państwowego w Toruniu Beata Herdzin oraz kierownik wydziału Muzeum Historyczno-Etnograficzne im. Juliana Rydzkowskiego w Chojnicach Marcin Synak. Planuje się udział w wydarzeniu prezesa Towarzystwa Miłośników Torunia dr. gab., prof. Krzysztof Mikulski, przedstawicieli władz miasta Torunia, przedstawicieli Ambasady Ukrainy w RP, kierownictwa Wydziału Historycznego UMK oraz następujących osób:
Konsul Honorowy Ukrainy w Bydgoszczy Krzysztof Sikora,
Zastępca Dyrektora IHiA UMK dr. gab. Maciej Krotofil, prof. UMK
Wnuk Marcelego Łukowicza Paweł Łukowicz,
Przewodniczący Towarzystwa Naukowego Historii Dyplomacji i Stosunków
Międzynarodowych dr. hab., prof. Irena Matiasz
Dyrektor Archiwum Państwowego w Toruniu Beata Herdzin,
Dyrektor Muzeum Historyczno-Etnograficzne im. Juliana Rydzkowskiego w Chojnicach Barbara Zagórska, 
ukraińscy i polscy naukowcy.